27/06/17

CARTAS DE SUÁREZ PICALLO A BLANCO AMOR

Máis alá das grandes ideas e dos proxectos políticos as relacións persoais e afectivas xogan un papel sobranceiro no devir dos pobos, aínda que, na maioría das veces, non sexan tidas en conta. No percurso vital de Ramón Suárez Picallo (1894-1964) a súa relación de amizade con Eduardo Blanco Amor (1897-1979) foi determinante, cando menos, para a súa chegada ao galeguismo. E que mellor mostra dese especial vínculo que as cartas que o de Sada enviou ao de Ourense, misivas que veñen de se publicar, baixo o título Querido Eduardo. Cartas de Suárez Picallo a Blanco Amor, na nova editora Chan da Pólvora. En efecto, neste coidado volume reprodúcense as vinte e cinco cartas que se conservan no arquivo Blanco Amor da biblioteca da Deputación de Ourense, cunhas fronteiras temporais entre 1931 e 1946. A introdución e as notas son responsabilidade de Antón Lopo. Estas cartas publícanse por primeira vez conxuntamente nun libro, se ben en xullo de 1993 xa viran a luz no suplemento «Revista das Letras», do xornal O Correo Galego.

Sexa porque se trata de documentos persoais, sexa pola decisión do editor destas cartas, o certo é que neste libro abórdase con valentía e sen prexuízos a homosexualidade de ambos protagonistas. Este é un tema que, a pesar de ser coñecido, na maioría da bibliografía omítese deliberadamente, sobre todo no caso de Ramón Suárez Picallo. En efecto, nese senso Lopo teno claro: “A homosexualidade reforzaba a súa unión fronte a unha contorna agresiva e «facíaos máis íntimos»...” (p. 19). Para o caso que nos ocupa non é este un tema sen importancia, pois, como máis arriba comentabamos, foi Blanco Amor quen turrou de Suárez Picallo para o galeguismo. Os comezos políticos do emigrante sadense estiveron situados na esquerda comunista e no sindicalismo[1]. E iso foi así mestres Eduardo Blanco Amor non lle descobre Galiza a Ramón Suárez Picallo.

Canto á distribución das cartas, catorce misivas corresponden ao tempo da República e da Guerra Civil, mentres que as once restantes sitúanse na etapa do exilio. A primeira parte da correspondencia achéganos ao labor de Suárez Picallo como deputado, amosando o seu compromiso cos sectores produtivos de Galiza. Teima tamén en ver recoñecidos os dereitos dos emigrantes, para o cal solicita a axuda de Blanco Amor, pedíndolle que mande ao Congreso dos Deputados o xornal Galicia, voceiro da Federación de Sociedades Gallegas (FSG) e que dirixía o de Ourense en Bos Aires. Nunha carta do 15 de xaneiro de 1932 pode lerse: “Galicia sale muy bien. Tus editoriales magníficos y algunos proféticos. Cuánto te alegraría ver el día que llega Galicia, con su título grandote, abierta sobre más de cuarenta escaños y pasar de mano en mano” (p. 38). Proféticas tamén eran as palabras de Suárez Picallo tras o asasinato de José Calvo Sotelo, cando afirmaba que a guerra civil xa estaba na rúa (carta de 12-06-1936). Neste senso, para o deputado galeguista a consecución da autonomía era clave para que Galiza puidera salvarse por si soa. En efecto, a loita polo Estatuto galego estivo entre as súas principais preocupacións, tal e como pode apreciarse a través destas cartas. Esta correspondencia tamén nos achega ao importante labor de Suárez Picallo ao longo da Guerra Civil, ben organizando milicias galegas, ben na intensa propaganda. Así é todo, e agoirando o final da contenda, nunha carta de 25 de decembro de 1936 clama pola unidade da emigración, onde sitúa o futuro de Galiza: “Por encima de todo, se impone la unión más estrecha entre todos los sectores antifascistas de nuestros emigrados, prescindiendo de cuanto pueda ser motivo de discordía. Sobre esta base Galicia se salvará. La salvarán sus hijos, emigrados. Esa enorme reserva física y espiritual que Galicia posee, como ningún otro país, fuera de sus fronteras, es hoy la única gran esperanza” (p. 58).

A maioría das cartas do exilio teñen como orixe Santiago de Chile, aínda que as dúas primeiras proceden da República Dominicana, a onde Suárez Picallo chegou tras un breve paso por Nova York. As dificultades económicas, o desarraigo e a dor pola perda dos seus familiares (especialmente o seu irmán Antón) son as características que máis nos impresionan neste conxunto de cartas. Xunto a estas peculiaridades, nestes textos apreciamos o seu visceral anticomunismo, teima que lle quedara desde que nos días da Guerra Civil tivera que defender como avogado a dirixentes anarquistas encarcerados polos comunistas. Esta fixación contra os comunistas españois afectará tamén á súa relación con outros líderes galeguistas, caso de Castelao, a quen lle afea a súa subordinación ao PCE. Así, nunha carta de 1942 podemos ler: “Castelao, desde que foi a Rusia, entregouse por enteiro. Aplebeyárono. En New York anduvo tolo pra que eu o axudase a servir o P.C. Eu botei vinte blasfemias seguidas e díxenlle que estaba irremisiblemente perdido se non reaccionaba. Non reaccionou e está feito unha piltrafa política”[2], (p. 75). Porén, co paso dos anos estas diverxencias políticas vanse atenuando, dando paso a posicións máis conciliatorias, entre outras cousas motivadas polo cansazo e a enfermidade.

Por riba de desavinzas e discusións, a relación entre Suárez Picallo e Blanco Amor mantívose ao longo dos anos e déixase sentir na escrita da súa correspondencia, desde o comezo até o final. Como escribía o galeguista de Sada nunha carta de 6 de setembro de 1931: “Nuestra amistad, clara y luminosa, está más allá de los triunfos y de las derrotas, más allá de nuestros defectos y de nuestras virtudes, más allá del bien y del mal. Más allá de todo” (p. 28). E esta, se cadra, é a principal característica desta colección epistolar: a historia dunha duradeira amizade acompañada dun decidido compromiso galeguista.



[1] Para a actividade política do primeiro Suárez Picallo resulta moi interesante a publicación SUÁREZ PICALLO, Ramón: Años de formación política: selección de textos, 1916-1931, Bos Aires: Editorial Alborada, 2008 (introdución, selección e notas de Hernán M. Díaz). Recolle esta obra unha escolma de artigos que viron a luz en publicacións da esquerda arxentina e en revistas da colectividade galega en Bos Aires.
[2] As desavinzas con Castelao datan de, polo menos, a estadía de ambos en Nova York. O de Rianxo tampouco ficaba atrás e nunha carta a Sebastián González, datada o 5 de setembro de 1939, podemos ler: “…os vividores da guerra a quen Picallo se entregou por catro codias de pan e catro agarimos e louvanzas á súa sabiduría de abogado. E non foi porque a Picallo non lle dixera o que tiña que dicirlle, pero foi inútil. Non me escoitou e sigueu decindo que eu estaba entregado aos comunistas e deulle azos a uns imbéciles que chegaron a decir que estou a soldo da Unión Soviética. ¡Imaxínate a que extremos conduce a pederastía!”. Nótense tamén as desafortunadas alusións de Castelao á homosexualidade de Suárez Picallo. Poden seguirse estas discusións no libro de ALONSO MONTERO, Xesús: Castelao na Unión Soviética en 1938, Vigo: Xerais, 2012, p. 166-173.

Querido Eduardo. Cartas de Suárez Picallo a Blanco Amor
Antón Lopo (Introdución e notas)
Chan da Pólvora, Santiago de Compostela, 2016, 88 páxinas

Recensión publicada na revista Murguía, Revista Galega de Historia, nº 34, xullo-decembro de 2016, p. 151-153. (ver)