10/09/15

DE VILACAMPA Á HABANA. MEMORIA DE JOAQUÍN DÍAZ VILLAR

A traxectoria vital de Joaquín Díaz Villar descóbrenos a historia do emigrante que, desde os postos máis baixos do mercado laboral, chega a ocupar as máis altas responsabilidades. É tamén unha historia de compromiso coa terra que o viu nacer, coas súas xentes e co seu benestar e progreso.

Joaquín Díaz Villar naceu na parroquia de Santa María de Vilacampa (O Valadouro) o 8 de abril de 1886. Chegou a Cuba en 1901, comezando a traballar como mensaxeiro nunha tenda de víveres na Habana. Traballou tamén como aprendiz de dependente na sedaría La Época, pasando en 1905 ao comercio El Encanto. Estes almacéns, fundados polos emigrantes asturianos José Solís e Aquilino Entrialgo, chegarían a ser os máis importantes de toda Cuba. Co tempo, Díaz Villar remataría por ocupar altos cargos á fronte desta empresa, chegando en 1948 a desempeñar a presidencia do seu consello de administración.

A participación de Joaquín Díaz Villar como membro da colectividade foi moi intensa. Membro da xunta directiva do Centro de Dependientes de La Habana. Integrante da dirección do Centro Gallego da Habana. Membro da directiva da sociedade El Valle de Oro.

Díaz Villar foi un importante benefactor da súa parroquia natal. Grazas á súa axuda puido restaurarse a igrexa parroquial. Así, en 1949 viaxa a Vilacampa para asistir á inauguración das obras do templo. Por orde do bispo de Mondoñedo colocouse unha placa na igrexa parroquial como agradecemento ao seu labor. Por outra parte, a partir de 1949 custeou na súa totalidade os estudos dun neno de Vilacampa no Seminario de Mondoñedo.

Porén, a súa actividade en prol do Valadouro sería aínda máis ampla. O 15 de marzo de 1954 foi elixido como presidente dunha comisión encargada de recadar fondos para a torre e o reloxo da igrexa de Ferreira do Valadouro. Desta comisión formaban parte relevantes membros da colectividade valadouresa da Habana, tales como Eduardo Pernas Orol, Saladino Reigosa Sampayo, José Manuel Lamelas Ladra ou Eladio Chantres.

En 1955 foi obxecto dunha homenaxe nos xardíns de La Tropical ao se cumpriren os cincuenta anos de traballo en El Encanto. Por outra parte, o 6 de setembro de 1956 Díaz Villar recibiu a homenaxe dos seus veciños do Valadouro no Hotel Asturias de Ferreira, no marco das Festas do Oito dese ano. Tres días despois, o 9 de setembro, era obxecto da homenaxe dos seus paisanos de Vilacampa, os cales lle dedicaron un busto de mármore polas súas doazóns á parroquia, busto que aínda hoxe podemos atopar a carón da igrexa parroquial de Vilacampa. Os recoñecementos tamén se estenderon ao ámbito oficial, pois en 1957 foi condecorado polo Goberno español coa Cruz de Isabel a Católica

Non obstante, El Encanto tivo un duro final, pois foi incautado polo goberno revolucionario asentado en Cuba desde 1959. Joaquín Díaz Villar, xunto coa súa familia, partiu cara ao exilio en Miami onde falecería.

[Artigo publicado en A Mariña-El Progreso, 8 de setembro de 2015, páxina 4]

01/09/15

O ESTATUTO GALEGO NA II REPÚBLICA: A CONVOCATORIA DO PLEBISCITO

A Segunda República foi un tempo de esperanzas. Houbo unha clara vontade de rachar co pasado, tamén no tocante á dinámica territorial. En Galiza os galeguistas, desexando crebar coas estruturas do centralismo da monarquía, axiña comezaron a deseñar un réxime autonómico, que pasaba pola presentación dun Estatuto de amplas competencias para unha República que, coidaban, sería federal.

Ora ben, a Constitución da II República, sancionada en decembro de 1931, estabeleceu un Estado integral, compatíbel coa autonomía dos territorios que o solicitasen. Seguindo a filosofía constitucional da República de Weimar alemá, os lexisladores republicanos pensaron nunhas condicións moi duras para o acceso á autonomía. Por que? Crían que só deste xeito se faría unha inequívoca declaración de vontade autonomista.

En efecto, o artigo 12 de Constitución estabelecía que a autonomía tiña que ser solicitada pola maioría dos concellos da rexión ou, no seu defecto, polos municipios que representasen as dúas terceiras partes do censo electoral. Galiza cumpriu con este requisito en 1932. Nunha asemblea de concellos, celebrada en Santiago de Compostela entre os días 17 e 19 de decembro de 1932, aprobouse o proxecto de Estatuto.

Un segundo trámite esixido pola Constitución era que o proxecto estatutario tiña que ser sometido a referendo. E, desde logo, non era un requisito menor, senón o máis complicado. Para que o Estatuto puidese ser aprobado a Constitución esixía os votos positivos das dúas terceiras partes do electores inscritos no censo. Nótese que non se trataba das dúas terceiras partes dos votos emitidos, senón das dúas terceiras partes do total dos electores, polo que á necesidade de moitos votos favorábeis, esixíase tamén unha elevada participación. A idea era que o territorio que aspiraba á autonomía fixese unha gran declaración de intencións, mais esta gran esixencia levaba implícita a necesidade da corrupción electoral. No futuro, as grandes cifras de votos positivos acadados, non só no plebiscito galego, tamén nos casos vasco e catalán, demostrarían este feito.

Redactado o proxecto de Estatuto, o Comité Central de Autonomía lanzouse a acadar do goberno da República o permiso para a convocatoria do plebiscito. Este Comité, creado na asemblea de concellos e formado polos presidentes das Deputacións, os alcaldes das principais cidades e representantes do partidos políticos, foi o valedor da causa da autonomía galega desde este momento. Non obstante, o goberno da República –e Santiago Casares Quiroga en particular− retrasou canto puido a concesión do Decreto que lle permitira ao Comité convocar o plebiscito. Finalmente, a Gaceta de Madrid publicou o devandito Decreto o 31 de maio de 1933. (Consultar)


Grazas ás competencias que lle confería este Decreto, o Comité Central de Autonomía fixou como data do plebiscito do Estatuto galego o 17 de decembro de 1933. Ora ben, a viraxe da situación política, coa vitoria das dereitas nas eleccións do 19 de novembro de 1933, levou ao Comité a suspender a celebración do plebiscito. Cal foi a razón? Ao non contar cun decidido apoio político, o Comité decidiu anular a celebración do plebiscito, pois de triunfar o voto negativo, e segundo a letra da Constitución, habería que esperar cinco anos para poder convocalo de novo. Había que agardar, pois, tempos mellores. Cando a situación mudou, en febreiro de 1936, coa vitoria da Fronte Popular, o Comité puido retomar os seus traballos e convocar o plebiscito para o 28 de xuño de 1936. Unha vez pasado o trámite do plebiscito tan só quedaba un último obstáculo: o Estatuto tiña que ser aprobado polas Cortes da República. E por ese camiño se avanzaba cando uns militares facciosos decidiron mudar de vez a historia de España e de Galiza. O Estatuto quedaba frustrado, a súa memoria e o seu legado non.

[Murguía, Revista Galega de Historia, número 31, xaneiro-xuño de 2015, p. 9-10]