Por este motivo, porque nos facía falta esta festividade, este pregón quere ser unha reivindicación da festa. Da necesidade que temos as persoas dese lecer compartido que chamamos festa. A pandemia obrigounos a pecharnos en nós mesmos e agora, pouco a pouco e co sentidiño debido, recuperamos a festa en común, xunto con amigos e familiares aos que tanto botamos de menos. Velaquí, pois, unha mensaxe festiva e optimista.
Non obstante, os momentos duros que vivimos na actualidade xa existiron noutras épocas. E non sabedes vós o parecidos que foron aos tempos que nos tocou vivir! Por iso, imos facer unha breve excursión ao pasado, para comprobarmos como os nosos devanceiros, malia as adversidades que sufrían, souberon celebrar a festa. Tal e como imos celebrala nós neste Mercado de Primavera.
Imos retroceder no tempo 104 anos. Trasladámonos á Ferreira de 1918 para asistirmos ás festas desde ano. E imos facelo a través dos ollos dunha persoa de fóra do Val, porque sempre é boa unha ollada exterior, unha perspectiva diferente. En setembro de 1918 o escritor e xornalista Jaime Solá, director da revista Vida Gallega de Vigo, visitou O Valadouro convidado por Ramón Fernández Mato, unha figura do noso Concello que sempre levou o nome do Val polo mundo
As cousas eran, en principio, bastante diferentes naquel momento. Xa para comezar a viaxe entre Vigo e Ferreira eran 300 quilómetros e dous días enteiros: de Vigo en tren a Monforte, desde esta vila outra vez en tren a Lugo. Desde Lugo coche de liña até Mondoñedo, e desde aquí outra vez coche de liña até Ferreira. Chegáballe ben! Pero coñecer O Valadouro ben o valía. Ou non?
Pois claro que si! E moito máis se chegabas para as festas do 8 de setembro, como lle aconteceu a Jaime Solá. Serán os seus comentarios os que describan a festa no Valadouro. Esa festa que hoxe estamos a reivindicar. O amigo Solá viña coa intención de escribir unha crónica sobre o noso Concello, pero non o tivo doado. A festa chamaba por el, como chama agora por todos nós. Escoitade o que escribiu Solá: “Hace tres días que estoy en Ferreira y no he escrito todavía una cuartilla. ¿Por qué? Porque yo no escribo cuando estoy haciendo la digestión, y hace tres días que no hacemos otra cosa que comer y digerir”. Como vedes, daquela ao igual que hoxe, as enchentes eran propias das festas. Comer e comer como se non houbese mañá! Neste tema as cousas non cambiaron.
Xunto coa comida, a música é fundamental para calquera festexo. A música pode existir sen a festa. Mais, coñecedes algunha festa na que non haxa música? Pois na Ferreira de 1918 a música estaba moi presente, aínda que o tempo non acompañara. Volvemos escoitar a Jaime Solá: “Salimos a la calle. Ferreira está nubosa estos días. Hace frío. De cuando en cuando un aguacero sacude los techos de pizarra y un hálito del vendaval ulula al hilo de las casas. No obstante, la comisión de festejos realiza heroicamente su misión preminar (...) Y se nos dijo que van a venir ¡diez músicos! de Santa Marta de Ortigueira”.
A festa é o momento no que os que están fóra retornan. A festa xunta as familias, e só por iso merece ser celebrada. Tamén en 1918 os emigrantes, que daquela eran moitos máis ca hoxe, regresaban ao Val. E diso tamén nos fala Solá: “...por los caminos aldeanos iban llegando los americanos. El Valle de Oro tiene cerca de dos mil hijos en la emigración. De cuando en cuando vienen a visitarlo. Y los que no son de la misma villa, los que salieron de humildes chozas lugareñas, se proveen de unas flamantes botas y corredoira adelante acuden a Ferreira a distraer sus ocios. Viven en la fonda, pasean en la carretera -que es la grande y casi única vía de la población- y si son solteros, aunque no sean jóvenes, se procuran un querer”. Canto fixeron polo Valadouro os emigrantes, especialmente os nosos cubanos! Cantos cartiños mandaron! Tamén para as festas do oito, que pagaron varios anos. E canto festexaron eles na Habana, recreando as festas e romarías que celebraban nas parroquias do Val.
Daquela, ao igual que hoxe, exteriorizábase a festa mediante cantigas e coplas -os cantos de taberna, como os poderiamos denominar hoxe-. É tamén Solá deixou testemuño destas coplas, que eran amplamente reproducidas. Escoitade unha delas, que nos volve levar á emigración do Valadouro:
Dime
cantinela
si
vas a la Habana,
á
recoger el salero
y
la flor de la canela.
Tengo
de ir á la Habana
aunque
no traiga dinero
para
que diga la gente
allí viene un habanero.
Como podedes ver, Ferreira e A Habana estaban daquela moito máis preto do que o están hoxe. As continuas saídas e chegadas dos emigrantes minguaban as distancias con América. Por aquel tempo, A Habana era unha parroquia máis do Valadouro, os que alí estaban tiñan noticias do que aquí pasaba e tamén en Ferreira se coñecía en detalle todo os que lles sucedía aos da Habana.
Como puidestes escoitar en 1918 celebraban a festa coas mesmas ansias que o imos facer nós. E non porque non tiveran problemas, que os tiñan, e moi parecidos aos nosos. Tamén había unha pandemia, daquela non era a Covid-19, era a gripe. Pero levou tamén moitísima xente, tanta que no mundo esta pandemia foi coñecida como a gripe española. E que dicir das guerras! Diso, infelizmente, sempre hai. En 1918 rematou a Primeira Guerra Mundial e en Marrocos seguían morrendo os soldados españois que non tiñan cartos para librar do servizo militar. Como vedes penurias sempre houbo, e sempre haberá. Mais a festa, aínda así, celebrábase. Tal e como imos celebrala nós. Porque o merecían e porque o merecemos. Por certo, os nosos devanceiros sufriron unha pandemia terríbel, e aínda así souberon superala e seguir adiante. Como faremos nós, porque a vida segue... coas súas complicacións, e tamén coas súas festas. Sairemos, sen máis. A pandemia non nos fará mellores -nin tampouco peores-. Só debemos esforzarnos en seguir sendo persoas... e en gozar das festas.
Non teñades medo de celebrar. As tristuras e as obrigas han seguir aí o luns que vén. A festa non as fará esmorecer, tan só esquecer brevemente. O Mercado de Primavera é a vosa festa. A festividade da que vós sodes as persoas protagonistas. Gozádeo! Porque o merecedes. Porque sen vós non habería festa. Oxalá teñades o mellor dos Mercados de Primavera! Iso si, que sexa un pouquiño menos bo que o do vindeiro ano, para que o amigo Pichín teña que seguir esforzándose. E oxalá, oxalá!, poidamos coincidir de novo o ano que vén, todos xuntos, neste Valadouro que tanto queremos.
Os meus saúdos para todos e todas.
Viva o Mercado de Primavera!
Viva O Valadouro!
