18/11/09

Muros

Non é a primeira vez que traio a este blogue fotos significativas. Hoxe vouvos falar doutra, a xeito de conmemoración dos vinte anos da caída do muro de Berlín. Como acontecía no caso da Praza de Tiananmen, a foto do soldado fuxindo de Berlín Oriental é moi coñecida. As cousas foron máis ou menos así. O 15 de agosto de 1961, Hans Conrad Schumann, soldado do Exército Popular Nacional de dezanove anos, deixaba atrás o seu kalashnikov e a súa vida na República Democrática Alemá. Daquela, o muro, o muro físico que coñecemos, aínda non existía. Estaba en construción. De feito, o noso soldado era un dos encargados de protexer o levantamento desde muro que separou tanto tempo non só Berlín e Alemaña, senón a toda Europa e mesmo o mundo. Naquel intre, o muro era apenas unha morea de arames que Conrad non tivo moitos problemas en saltar. Como se tivera medo de que o perseguiran, o soldado Schumann puxo terra de por medio e foi vivir a Baviera, o cal, desde logo, foi unha moi boa elección. A fotografía que o inmortalizaría para sempre foi obra de Peter Leibing. Pero é difícil fuxir das pantasmas do pasado. Conrad Schumann suicidouse no seu xardín bávaro en 1998. A lembranza deste suicidio tróuxome á memoria un filme marabilloso: A vida dos outros (2006). Trátase da historia dun axente da Stasi, a temida policia da RDA. Por esta películo sabemos que a Alemaña oriental era o país de Europa no que se rexistraban máis suicidios, o que dá que pensar.

Hoxe, vinte anos despois da caída do muro de Berlín, seguen en pé moitos muros, físicos e tamén mentais, que son os máis perigosos. Non falta tamén quen, baseándose no feito da persistencia destes muros, pretende desculpar o muro que separaba Berlín. Como se por iso fora menos infame. En fin, esforcémonos por derrubar muros, coma os berlineses o 9 de novembro de 1989.

31/07/09

A IMAXE DOS GALEGOS EN BOS AIRES


A percepción dos inmigrantes nas sociedades de acollida é unha cuestión que, até fai ben pouco, tiña unha escasa presenza nos estudos migratorios. A inserción laboral dos emigrantes ou a construción dun tecido societario ocuparon un claro protagonismo fronte ao impacto que tivo a emigración nos países receptores. Xa que logo, debemos saudar a aparición de Los “gallegos” en el imaginario argentino. Literatura, sainete, prensa, libro colectivo publicado pola Fundación Pedro Barrié de la Maza dentro da súa colección “Galicia Exterior”, serie que patrocina tamén o Consello da Cultura Galega. O principal obxectivo deste volume é analizar o estereotipo do “gallego” na literatura arxentina, xa sexa en novelas, libros de memorias, obras teatrais ou revistas. A literatura, no seu papel de testemuña social, non podía deixar de reflectir a chegada á Arxentina –e máis en concreto á cidade de Bos Aires− de milleiros de galegos que axiña deixaron unha pegada moi particular na sociedade arxentina, na cal acabarían por integrarse. O libro conta cunha presentación do profesor Xosé Manuel Núñez Seixas, autor dunha das primeiras achegas aos estudos sobre os estereotipos dos galegos na Arxentina: O inmigrante imaxinario (USC, 2002).

O primeiro estudo deste volume, obra colectiva dos autores que o asinan, é unha necesaria contextualización da emigración galega á Arxentina. A etapa de emigración masiva dos galegos á Arxentina comezou a mediados do século XIX, acadando os seus máximos entre 1880 e 1920. Ao mesmo tempo efectúase unha presentación xeral do gran obxectivo do libro: analizar os estereotipos sobre os emigrantes galegos na literatura galega, o que é tanto como dicir o imaxinario que a sociedade arxentina creou arredor dos galegos acabados de emigrar.

A directora do traballo, María Rosa Lojo, achéganos ao tema dos “gallegos” na literatura arxentina, desde os tempos da colonia até a actualidade, facendo fincapé na imaxe do galego na época da emigración masiva. Lojo é unha grande coñecedora do tema, ao que se achegou tamén desde o mundo da ficción. Así, esta investigadora é autora de varias novelas que teñen a emigración galega como fondo, algunha delas traducida ao galego: A fin da terra (Galaxia, 2006).

O estereotipo máis común no corpus de obras analizadas por María Rosa Lojo é a do “gallego” honrado, humilde e traballador, case sempre dedicado ás profesións máis duras e difíciles. A carón destas características atopamos tamén a falta de educación e a simplicidade, que colocan aos “gallegos” como seres inxenuos fáciles de enganar. O “mucamo” ou criado é o prototipo das peculiaridades que acabamos de sinalar. Non obstante, a inocencia do galego desaparece cando se mete en política ou accede a certo nivel de instrución; aparece así o “gallego politiquero”, lareta e revoltoso. Non deixa de analizar Lojo a personaxes que van alén do estereotipo común. Destaca neste último caso a figura de Carolina Otero, presente en obras literarias arxentinas. Outras imaxes dos galegos aparecen tamén nos libros de viaxes a Galiza de Ricardo Rojas e Roberto Arlt. Nas obras máis actuais o estereotipo mudou. Así, por unha parte, asistimos á recuperación dos antepasados galegos e, por outra, e tendo en conta as crises económicas vividas pola Arxentina, o perfil do “gallego” pasou a asociarse coas empresas foráneas propietarias de sectores da economía arxentina.

Pero, sen dúbida, foi na escena teatral onde os estereotipos sobre os galegos máis contribuíron a labrar o imaxinario arxentino; deste asunto ocúpase a achega de María Guidotti, que fai un repaso polos xeneros teatrais arxentinos e os principais actores e dramaturgos. O personaxe do “gallego” tivo un rol protagonista tanto nos tangos como nos sainetes crioulos. Guidotti fai un repaso polos principais autores, tales como Alberto Vacarezza, Antonio Botta, Alberto Weisbach ou Arnaldo Malfatti, aludindo tamén á compañía teatral dos irmáns Podestá ou á do galego Enrique Muíño.

Os sainetes tiveron unha gran importancia na conformación do estereotipo do “gallego”. Así, Guidotti define estas pezas como “…pinturas de la vida cotidiana en la gran ciudad y en el área rural…” (184). Deste xeito, os sainetes recrearon os principais espazos de sociabilidade do Bos Aires das primeiras décadas do século XX, onde os emigrantes ocupaban un rol moi destacado. Un deses espazos eran os conventillos, residencias onde se amoreaban os inmigrantes coas súas familias. A autora analiza a presenza de personaxes galegos neste ambiente, acudindo a sainetes como El Conventillo de las 14 provincias. Non obstante, o conventillo non foi o único espazo no que se inseriron personaxes galegos, así tamén podemos atopalos nas carreiras de cabalos, na vida familiar ou no complexo mundo do traballo. A imaxe dos galegos ofrecida polos sainetes non estaba lonxe da xa comentada para a narrativa: personaxes traballadores, inxenuos e simples. Xa que logo, os sainetes eran un fiel cadro da vida dos emigrantes, nos que podemos atopar a preocupación polo traballo, as romarías, as sociedades e as obras sociais realizadas en Galiza. A todo isto poden acceder os lectores deste volume, pois algúns destes sainetes son reproducidos integramente no anexo documental.

Finalmente, ao investigador Ruy Farías correspóndelle analizar a imaxe dos emigrantes galegos a través dunha das principais publicacións ilustradas arxentinas: a revista Caras y Caretas, labor que realiza desde a súa fundación en 1898 até 1923. As páxinas desta revista son un testemuño do vivir dos emigrantes galegos ao longo dos anos. Desde a súa inserción profesional até as sociedades nas que se agrupaban e as romarías que organizaban, os galegos contaron cun lugar preferente en Caras y Caretas. Deste xeito, esta revista axudou a consolidar un modelo icónico do inmigrante galego. O carácter ilustrado da revista aínda axudou máis a difundir unha determinada imaxe do “gallego”, algúns exemplos poden verse no apéndice documental do volume. Emporiso, Caras y Caretas tamén ofreceu unha visión diferente de Galiza e dos galegos ao público arxentino, en gran medida grazas a importantes colaboradores galegos, tales como Emilia Pardo Bazán ou Ramón María del Valle-Inclán.

Este libro vén demostrar o feito de que a literatura, nos seus diversos xéneros, é unha fonte acaída para procurar o imaxinario construído pola sociedade arxentina co gallo da chegada de milleiros de emigrantes galegos, uns emigrantes que non tardaron en integrarse na sociedade de acollida e reproducir, á súa vez, ese imaxinario. Como indica Marina Guidotti na súa achega: “La literatura actúa como testigo de sucesos, hechos de vida, alegrías y problemáticas que viven tanto nativos como inmigrantes” (196).

Los “gallegos” en el imaginario argentino. Literatura, sainete, prensa
María Rosa Lojo (Dir.) / Marina Guidotti de Sánchez / Ruy Farías
Fundación Pedro Barrié de la Maza, 2008, 455 páxinas.

Reseña publicada na revista Grial, nº 181, xaneiro-marzo de 2009

11/06/09

Unha carta

Prezado Manolo:

Escríboche coa ledicia de saber que O Valadouro vai pagar a débeda que tiña contigo. Eu sei que ti xa tiveches outros recoñecementos pola túa obra, sen dúbida todos merecidos. Lembras cando celebramos todos xuntos na Finca Galea aquel Premio Nacional de 1998? Entón foi a sociedade civil do Valadouro a que tivo que substituír a inoperancia dos poderes locais para organizar unha merecida homenaxe. Aínda hai pouco que o Goberno de Galiza recoñecía o teu labor co Premio Nacional das Letras, na categoría de literatura dramática. E volverá haber estes premios agora que parece que todo o que teña que ver co galego é igual que ser "batasuno"? Ti sabes que os valadourenses sabemos ver a quen levou a nosa terra polo mundo adiante. Sabes que valoramos a quen fixo do país do Valadouro algo constante na súa obra. Sabes, en definitiva, que estamos orgullosos de ti, que te queremos porque es parte de nós, e ti fixeches de nós parte do teu traballo, desa marabillosa obra que te colocou para sempre nun lugar sobranceiro da República galega das Letras. Pero, aínda que saíbas todo isto, o vindeiro sábado, cando a Corporación local do Valadouro te nomee fillo predilecto, terás outra vez o agarimo dos que temos a honra de ser os teus veciños. Será unha velada agardada (outra velada indecente?) porque tardou, pero por fin chegou. E, se cadra, tamén o espírito do Marechal, que ti tantas veces recreaches nas túas obras, poderá tamén honrar coa súa presenza tan nobre evento. E, se el non vai, ao mellor aparece un exército de mouros, fadas e demais personaxes, todos saídos do teu maxín valadourés. En calquera caso, os presentes saberán honrar a quen o merece. A un fillo notabilísimo do Valadouro.

Parabéns Manuel Lourenzo. Unha forte aperta deste teu veciño de Moucide.

04/06/09

Tiananmen

Eu non creo que unha imaxe valla máis que mil palabras, pero si hai imaxes que impresionan. Hoxe vouvos falar dunha das que máis me impresionou a min. Sucedeu en xuño de 1989, en China. Foi durante as protestas contra o goberno totalitario chinés. A revolución pacifista dos estudantes chineses foi afogada en sangue polo goberno, que non dubidou en mandar os tanques contra a poboación civil. Foi aí cando sucedeu o que vos quero contar. Unha columna de tanques avanzaba cara a praza de Tiananmen, centro simbólico dos que tan só pedían reformas democráticas. De súpeto, un home, un home só, púxose diante dos tanques obrigándoos a deterse. Pero, aínda máis sorprendente foi cando, para evitar a esta persoa, o tanque tentou esquivalo por un lado, pero o home volveu colocarse diante do tanque. Foi o 4 de xuño de 1989. Hai vinte anos. Hoxe, aínda que fago a mesma pregunta: que forza pode impulsar a unha persoa a pórse diante dun tanque? Valor, si, pero ten que haber algo máis. Se cadra, a íntima convicción de que estas loitando por algo xusto, algo que vai alén da propia vida. Hoxe, vinte anos despois, o nome daquela persoa segue a ser unha incógnita. Nunca un descoñecido representou tanto.

01/06/09

Por que lle chaman bilingüísmo, cando queren dicir diglosia?

A primeira lembranza que teño dos meus estudos de lingua galega é un libro de texto. Daquela, cando eu iniciaba a miña andaina escolar, había unha serie de libros baixo o título xenérico de O Noso Galego (Edicións Xerais). O que lembro con máis agarimo é O Noso Galego 2, correspondente ao curso de segundo da EXB (anos 1981-1982). O libro era delicioso. Como aínda non se publicaran as normas ortográficas, podíanse ver escritas cousas como “pra”, “irmao” e outras pequenas marabillas. Lembro tamén que tiña uns debuxos fantásticos.

Vénme á memoria todo isto por mor da polémica sobre o galego no ensino. Teño para min que os que se opoñen hoxe ao decreto que promulgou o goberno bipartito son os mesmos que no seu día se opuxeron á introdución da lingua galega no ensino. Por que lles amola tanto? Logo de pensalo eu creo que o galego moléstalles porque a nosa lingua propia é algo que lles impide, cren eles, ser españois na súa totalidade. Os seus pequenos cerebros só conciben que son españois os que falan castelán, do mesmo xeito que no seu día se non eras católico e monárquico non podías ser español. As linguas periféricas estorban no seu proxecto dunha España Una, Grande y Libre. As formas poden ser diferentes, pero son os mesmos fachas de sempre.

Por suposto, a consideración social da lingua tamén ten a súa importancia. Evidentemente, para estes desleigados o castelán segue a ser a lingua de prestixio, mentres que o galego é unha lingua de labregos, obreiros e pailáns. É dicir, que teñen a menos falar galego, pois para eles a lingua propia de Galiza é un idioma menor, que non serve para nada (propiños!). Por iso, cando predican o bilingüismo na realidade o que están demostrando é que a diglosia segue plenamente vixente en Galiza; unha lingua preponderante socialmente sobre a outra.

Post scriptum: a diferenza deles, os galego falantes somos os verdadeiros bilingües. Non nos importa, cando é necesario, falar castelán. Para ler e sentir como propios os versos de Federico García Lorca ou Pedro Salinas, non temos que renunciar á poesía de Celso Emilio Ferreiro ou Xosé Luís Méndez Ferrín. Somos nós os que non temos fronteiras, para eles todo o que non é castelán é menor. Se cadra porque a grandeza das palabras (que máis dá o idioma) está no corazón de quen as pronuncia.

01/05/09

Renovación nacionalista: +BNG

O BNG afronta o vindeiro 10 de maio unha Asemblea Nacional de extraordinaria importancia. Os problemas que afectan ao nacionalismo galego van máis alá dunha derrota electoral, que, por dura que sexa, debe servir para repensar de xeito global a estratexia do nacionalismo. Teño a sensación de que o BNG está nunha encrucillada decisiva. Non é a primeira vez. No pasado, o BNG tivo que tomar decicións difíciles, que, porén, serviron para aumentar o apoio social e electoral ao nacionalismo. Así, o BNG decidiu en 1985 que Xosé Manuel Beiras debía prometer a Constitución e tomar posesión da súa acta de deputado. En 1987, na III Asemblea Nacional, o BNG decidía asumir as institucións autonómicas e participar nas regras do xogo do Estatuto. Ambas decisións tiveron os seus detractores, foron procesos complexos, pero, ollando cara atras, vemos que foron decisións correctas. Pois ben, é o momento de dar un novo paso adiante. Debemos ollar cara o futuro, deixar no pasado vellas prácticas e vicios que impiden ao nacionalismo avanzar, que son unha rémora para a construción dunha Galiza máis próspera. O BNG precisa dun duplo new deal, dun duplo novo trato, no seu interior e tamén na súa relación coa sociedade galega. Atopará o seu F. D. Roosevelt?

Moitos compañeiros culpan á UPG da situación de parálise que vive o Bloque. Eu non creo que o problema sexa a UPG, non creo que sexa só a UPG. O problema está un pouco en todos. O problema, penso, está na cultura política que na que vive o nacionalismo galego; non é unha praxe política actual, o BNG vive con prácticas políticas propias do século pasado, dos anos oitenta, cando non dos setenta. Debemos actualizar a nosa estratexia política, poñela ao día, para que poida ser útil á Galiza de 2009. Anxo Quintana (lembrámoste compañeiro!) chamou a construír o Partido Galeguista do século XXI. Deseñar un nacionalismo que sexa quen de poñer en práctica políticas de benestar para os galegos. A cidadanía ten que sentir que o BNG é útil para a súa vida cotiá, que é unha foraz política quen de dar resposta aos seus problemas. Velaquí o gran reto do nacionalismo na actualidade.

O BNG non pode xogalo todo á carta da reivindicación identitaria. Tampouco debemos ser un cenáculo pechado, gardiáns dunhas esencias, dunhas voces ancestrais, que ninguén nos encargou custodiar. Os “bloqueiros” debemos deixar de ser percibidos como unha especie diferente, e sempre lonxana. O militante nacionalista ten que baixar do ceo para a terra, mesturarse coa xente deste país, estar ao lado da xente, só así poderemos coñecer cales son os problemas reais da nosa sociedade. É hora de vivir na Galiza real, non nunha Galiza imaxinada. É hora de poñérmonos ao día. Galiza non vai agardar por nós, e tampoco ten motivo para facelo.

Eu quero un partido político nacionalista moderno, un partido socialdemócrata e galeguista, que sexa quen de converterse nunha forza maioritaría. Galiza non é unha colonía, nin é Alxeria, nin Mozambique, nin moito menos Cuba. Galiza é unha nación europea, como Irlanda, como Escocia, como Lituania ou como Dinamarca (que era o exemplo de Castelao). Non podemos seguir atrinxeirándonos nun frontismo estéril, coartada do pluralismo político. O BNG non é plural porque sexa unha fronte, é plural porque Galiza é plural. Máis de vinte e cinco anos presentando programas electorais en común non dan unha bagaxe ideolóxica unitaría? A que cualificativo responderían as propostas electorais do BNG nos últimos vinte anos? A resposta eu penso que é socialdemocracia. Por iso queremos Máis BNG e menos partes. Estas son as razóns polas que, como delegado, o 10 de maio apoiarei a candidatura de Carlos Aymerich ao Consello Nacional. Adiante co BNG!

30/03/09

De Hormilleja ao Valadouro, un pouco de Historia

A localidade rioxana de Hormilleja está situada na marxe esquerda do río Najerilla, a uns cinco quilómetros de Nájera. A súa economía está baseada, case na súa totalidade, no agro, destacando neste senso a vide e os cereais. A súa proximidade a Nájera posibilita tamén algúns empregos no sector industrial. A cultura do viño modelou a arquitectura desta vila, así un aspecto relevante da súa paisaxe son as chemineas ou torres de ventilación das covas, escavadas na rocha, empregadas para almacenar viño. Cómpre destacar tamén a igrexa de Santa Catarina, do século XVIII. Conta cunha escasa poboación, que non chega aos douscentos habitantes.

Se chegastes até aquí estarédesvos preguntando por que nos fala este home de Hormilleja? Que ten que ver Hormilleja co Valadouro? Pois, en realidade, pouco ten que ver. Os camiños de Hormilleja e do Valadouro só se cruzaron nunha ocasión. Foi en 1988, cando foron as únicas localidades españolas nas que houbo que repetir as eleccións municipais. É disto do que vos quero falar, aínda que vendo as fotografías de Hormilleja, a verdade é que merece unha visita.

De antemán, ninguén podería supor que as eleccións municipais, celebradas o 10 de xuño de 1987, levarían ao Valadouro a figurar nas primeiras páxinas dos xornais, e mesmo dos telexornais, de toda España. Foi a primeira e, creo, única vez. Mágoa que fora por asunto tan pouco honroso. As eleccións deran como resultado unha maioría absoluta do PSOE, que obtivera 6 concelleiros. A Coalición Progresista Galega (entidade formada por Coalición Galega, Partido Demócrata Popular e Partido Liberal) acadou 3 concelleiros, mentres que Alianza Popular tiña 2 concelleiros.

Non obstante, presuntas irregularidades no voto por correo levaron á Audiencia Territorial da Coruña a ordenar a repetición dos comicios, unha decisión avalada máis tarde polo Tribunal Constitucional. Así, as novas eleccións celebráronse o 20 de marzo de 1988. Os tribunais permitiron cambios nas listas, así como a posibilidade de presentar novas candidaturas. Deste xeito, o candidato que AP presentara en 1987, José Ramón Hermida Miranda, foi substituído polo que ocupaba o posto número 6, é dicir, Eulogio Fernández Sampayo. Velaquí unha das chaves destas novas eleccións, porque grazas a este cambio (ou a pesar del, quen sabe) AP pasou de dous a catro concelleiros. La Voz de Galicia, sempre tan fina nas súas apreciacións, definía a candidatura de Fernández Sampayo como “fresca y seria” (e así segue, quen o dubida). Pola súa parte, o PSOE, encabezado por Luís Martínez, acadou 5 concelleiros; mentres que Coalición Galega, con Enrique Geada como cabeza, lograba 2 concelleiros. Á repetición das eleccións no Valadouro concorreu unha nova lista: o Centro Democrático y Social (CDS), candidatura encabezada por Ana María Mille Galán, que non acadou representación.

Pero, para entender os sucesos de 1987, hai que retrotraerse a 1983, o que ocorrera nas eleccións locais dese ano xa dera moito que falar. En efecto, Coalición Galega obtivera 5 escanos, por 4 de AP e 2 do PSOE. E que credes que pasou? Milagre! Os aliancistas, encabezados por Ramón Gasalla (por certo, dito de paso, o médico que me trouxo a min a este mundo), entregáronlle a alcaldía a Luís Martínez, malia que o PSOE só tiña 2 concelleiros. E xa se sabe, como di o refrán castelán: quien siembra vientos recoge tempestades; ou para ser aínda máis explícitos: daqueles polvos de 1983, viñeron despois os lodos de 1987.

Así, e volvendo ao asunto que tratamos, en 1988 un pacto entre Coalición Galega e Alianza Popular dáballe a alcaldía a Eulogio Fernández Sampayo. E de aquí, maioría tras maioría, até hoxe. Xa vedes, como di o tango: que veinte años no es nada…

Post scriptum 1: afirma Ramón Villares no limiar do meu segundo libro que a historia ensina, pero non nos ata. E é verdade, todo o que pasou debe axudarnos a tirar ensinanzas, pero non ten que determinar o futuro. Se algo podemos aprender tamén da última desfeita electoral é que debemos ser máis serios nas coalicións de goberno: dous partidos si, pero un só goberno. PSOE e BNG teñen, ambos, a responsabilidade de chegar a unha converxencia a favor do Valadouro. Eu penso que podemos logralo, ao Valadouro vaille moito niso.

Post scriptum 2: cando sucederon os feitos relatados máis arriba eu tiña trece anos. Que lonxe estaba eu de saber que, once anos despois, sería eu quen encabezaría a candidatura do BNG nas eleccións municipais de 1999, feito do que axiña se cumprirán dez anos (tempus fugit). É verdade que faltaron catro votos para obtermos representación, pero aquela primeira tentativa serviu de base para os éxitos de 2003 e 2007. Pero, como diría Ramotxi, o mellor aínda está por chegar. En calquera caso, compañeiros, foi toda unha honra e un privilexio poder traballar convosco todos estes anos. E o que nos queda!

20/03/09

PNV e CDC

Ás veces teño a sensación de que a nosa vida está demasiado condicionada por estereotipos, por ideas preconcibidas que damos por certas sen cuestionalas. A este tipo de cuestións corresponde definir ao Partido Nacionalista Vasco (PNV) como un partido de dereitas. E xa está, quedamos tan tranquilos. Emporiso, eu pregúntome, que organización política se negaría a colaborar cunha forza que se define como: partido vasco, democrático, participativo, plural, aconfesional e humanista, aberto ao progreso e a todos os movementos de avance da civilización que redunden en beneficio do ser humano? Esta é a definición do PNV nos seus estatutos, podedes velo na súa páxina web. Recoñézome admirador do PNV, e moi en especial do seu expresidente Josu Jon Imaz, un auténtico valor. O seu abandono da política activa non só foi unha perda para o PNV e para Euskadi, senón tamén para todos os que consideramos que os nacionalismos periféricos teñen moito que dicir na política do Estado. Xa que logo, eu agardo a que o BNG poida seguir profundizando na súa relación co PNV, no marco de Galeuscat. Será beneficioso para o BNG e creo que tamén para a política española.

Algo semellante se pode afirmar de Convergència Democràtica de Catalunya (CDC). Na páxina web deste partido podemos ler a súa definición: partido político nacionalista catalán, democrático, plural, humanista e progresista, que ten como eixo da súa filosofía política (discurso e actuación) o desenvolvemento integral e benestar das persoas e que pretende acadar unha sociedade xusta, solidaria, libre e independente. Eu desde logo non deixo de identificarme con estas palabras. Por que non estamos máis atentos ao real e deixamos de acreditar en falsos estereotipos?

18/03/09

Unha forza transformadora


Nun artigo, publicado no xornal Galicia Hoxe, Xosé Manuel Beiras denunciaba a domesticación do BNG. Para isto acudía a un relato de Castelao, en Cousas da Vida, aquel no que o raposo lle dicía ao can: “Domestícate, hom, verás que vida tan regalada”, ao cal o can contestaba: “Eu non che nacín para can”. Non estou de acordo con Beiras, nin o estou tampouco con aqueles que denuncían o abandono por parte do BNG dos seus principios fundacionais. O BNG non pode ser unha forza antisistema, Beiras sábeo, porque el contribuíu moito a sacar ao nacionalismo galego das catacumbas. Acaso non houbo quen criticou a domesticación do Bloque cando el, en 1985, chegou por primeira vez ao Parlamento de Galiza? O BNG ten que ser unha forza homologábel a calquera outra do sistema de partidos de Galiza, desde unha posición nacionalista e socialdemócrata. Emporiso, o BNG non deixou de ser, nos seus anos de responsabilidade gobernamental, o que sempre foi: unha forza transformadora. Non transformaron a vida dos cidadáns as Galescolas? Non ía o Banco de Terras darlle pulo ao rural? Non acadabamos pór a enerxía ao servizo do país co concurso eólico, creando riqueza e traballo na nosa terra? Non se crearon centros de día? Non se creou un sistema de transporte adaptado para discapacitados? Non estaba funcionando o programa “xantar na casa”? Estes son só algúns exemplos que demostran que o BNG levou adiante unha política transformadora. E iso sábeno ben os nosos inimigos sociais e mediáticos. Se estiveramos domesticados, como afirmou Beiras, non atacarían con tanta carraxe ao BNG; non desañarían unha campaña electoral chea de mentiras e difamacións. Non compañeiro Beiras, non. Non estamos domesticados. A chegada do BNG ao goberno trouxo cambios estruturais de moito calado para Galiza, cunha política que, estou seguro, o mesmo Beiras asinaría. Se cadra, o que hai que facer é o que tamén dixo Castelao: non pórlle tachas á obra mentres non estea rematada. Así que xa sabes, máis traballar e menos rolda de prensa.

04/03/09

De volta ao deserto

As pasadas eleccións ao Parlamento galego decretaron a volta do PP ao goberno da Autonomía. É tempo agora de reflexións e análises, máis ou menos calmas. A derrota do bipartito é froito dunha acumulación de causas; todas elas contribuíron, en maior ou menor medida, a pór fin á experiencia de goberno encetada en 2005. Centrareime no BNG, pois é, loxicamente, o que máis me importa. Cómpre sermos humildes e recoñecermos os erros, os cometidos ao longo da lexislatura e os realizados durante a campaña electoral. Por aquí debe comezar a análise, pois son os factores internos nos únicos nos que temos completa marxe de manobra.

Ao longo destes tres anos e medio as bases cansamos de denunciar a escasa comunicación entre o goberno e as asembleas locais, o que imposibilitaba a estas para dar a coñecer o labor de goberno do BNG; esta tarefa era xa de por si difícil, tendo en conta que eran os alcaldes (do PP na súa maioría) os encargados de facer visíbeis os grandes proxectos do BNG. O aparello gobernamental do BNG, e non tanto conselleiros como directores xerais ou delegados provinciais, viviron de costas á realidade orgánica do BNG, e deste xeito é moi difícil explicarlle á sociedade as actuacións do Bloque. Evidentemente, se a comunicación non funcionou de arriba a abaixo tampouco o fixo en sentido contrario, co que iso ten de descoñecemento das demandas reais da nosa sociedade, ás que temos ineludíbel obriga de responder. As actitudes tampouco axudaron. A prepotencia dalgunhas persoas e o sectarismo doutras (ese vello vicio) contribuíron a ofrecer unha opinión negativa da administración do BNG. Durante a campaña electoral cometéronse erros graves. Se en 2005 a campaña axudara nos resultados, desta volta sucedeu todo o contrario. É nestes asuntos nos que hai que reflexionar, con calma pero con decisión. Debemos pedir perdón aos nosos exvotantes e tamén aos que, malia todo, nos votaron. Hai que recoñecer de xeito claro os erros.

Que dúbida cabe de que o contexto tampouco axudou. A crise económica que sufrimos favoreceu ao PP e prexudicou a PSOE e BNG (e non só ao PSOE como pensabamos moitos nacionalistas). Desde que teño memoria política, non vivira nunca unha campaña electoral tan sucia. O PP, e a fronte mediática que lle dá cobertura, empregáronse a fondo contra o bipartito en xeral e contra o BNG en particular. O Bloque pagou moi caro enfrontarse aos poderes económicos e mediáticos tradicionais en Galiza. Sufrimos en Galiza unha prensa infame, en gran medida ao servizo de poderes alleos aos intereses da nosa terra. Fomos leais ás nosas conviccións, que poñen por riba de todo o servizo ao noso pobo e non a poderes económicos alleos. Así tiña que ser, non nos laiemos disto.

Como adoita acontecer nestes casos, pasada a derrota electoral aparecen os voitres cos coitelos afiados. No BNG xa están aparecendo. Agora veñen pedir responsabilidades os que ao longo da última lexislatura non fixeron máis que pór paus nas rodas do xestión do BNG. Que o pensen ben, porque eu, cando estes individuos (algún con asento na executiva nacional) pidan responsabilidades, heilles pedir se están ao día dos seus deberes coa organización. Tamén hei pedir que me expliquen cal foi o seu traballo durante a campaña electoral e onde estaban mentres os militantes gastabamos os zapatos percorrendo cidades, vilas, parroquias e lugares da nosa nación. Vouno dicir moi claro. Malia todos os erros que se cometeron, Anxo Quintana, e o seu xeito de facer política, é o mellor que lle puido pasar ao Bloque Nacionalista Galego. Acredito no BNG que el quere construír e lamento que os malos resultados electorais poidan impedir seguir avanzando nun BNG máis partido político aberto e menos coalición de chiringuitos interesados. Máis abertos á sociedade á que servimos. Ao lado do noso pobo, sempre ao lado do noso pobo, para escoitar máis que para adoutrinar.

Remato. Dentro dos malos resultados xerais, a cidadanía do Valadouro volveu premiar o traballo do BNG. En ambos concellos o BNG subiu notabelmente, mentres que o PP e o PSOE experimentaban senllas baixadas. Imos, xa que logo, no bo camiño. E por aí imos continuar. Aquí estamos para traballar polo benestar dos nosos concellos, con firmeza e humildade.

11/02/09

Festa bilingüe

Anda a parroquia españolista en festas. O pasado domingo, 8 de febreiro, tiveron o seu día grande, con procesión e misa cantada. Oficiou a gran sacerdotisa Gloria Lago. Como en toda boa romaría sacaron a pasear o patrón, neste caso Santa Rosa Díez, santa mártir do españolismo furibundo. En fin, festa rachada, amenizada pola orquestra Nós-Unidade Popular, que aínda lle deu máis publicidade ao acto. Practicaron o vello deporte nacional galego: andar a paus nas festas. Tanta fama colleu a festividade, que vén de ser declarada de interese turístico nacional, o que explica a cantidade de romeiros que viñeron da villa y corte de Madrid. Para que todo se desenvolvese en orde e concerto, varias ducias de antidisturbios estiveron presentes, deixándolle a máis dun as orellas quentes.

Prometinme a min mesmo que non ía escribir sobre a manifestación de Galicia Bilingüe, canto máis se fala deles máis publicidade gratuíta teñen. Caio na tentación e escribo estas liñas. Valerá de algo lembrar que o único idioma suxeito de deberes é o castelán, que estamos obrigados a saber, segundo a Constitución? Podemos traer á actualidade o feito de que o PSOE acudiu en 1983 ao Tribunal Constitucional para impedir que o galego fose suxeito de deberes? A lei de Normalización Lingüística (esa que pretenden revogar) só determina dereitos, non deberes. Esta mesma lei prohibe que os rapaces e rapazas sexan separados en aulas por idiomas. Por que, daquela, teiman estes viles nun apartheid lingüístico: dun lado os que aprenden en castelán, doutro os pobres galeguiños. Sabe Galicia Bilingüe o que é a diglosia? Non debería chamarse mellor Galicia diglósica? Son sabedores de que a inmensa maioría dos funcionarios galegos falan en castelán? Que queren logo, que nós suicidemos como pobo? Non, resistiremos a Galicia Bilingüe e ao seu brazo armado (xa sabedes, os u-peideiros). Venceremos nós, que non vos caiba ningunha dúbida.

Post scriptum: na última saída da Santa Compaña puido escoitarse este diálogo:
− E estes de UPyD de onde saíron, irmán Alexandre?
− Moitos veñen do PSOE, irmán Daniel.
− Do PSOE! Manda carallo! E eu que pensaba que Piñeiro os galeguizara.

28/01/09

DE ONTE A HOXE: POR UNHA ACTUALIZACIÓN ORGÁNICA DO BNG

O escenario político galego mudou moito desde 1982, ano da fundación do BNG. Sería inxusto dicir que a organización non foi asumindo eses cambios, adaptándose aos novos tempos. Así, o BNG que nace no 82 xa non era a AN-PG, nin o BNG que chega da man de Beiras ao Parlamento galego era en 1985 o mesmo que nacera tres anos antes. A conxuntura, e os paus electorais, fixérono mudar. A III Asemblea Nacional do Carballiño (1987) e a evolución política dos anos noventa son exemplos que tamén nos falan desa adaptación. Só avanzando coa sociedade, ao servizo da cal estamos, poderá o BNG influír decisivamente na vida política.


O modelo frontista amosouse como un instrumento acaído para conseguir a unidade do nacionalismo nunha soa organización. Emporiso, o que no seu momento foi un modelo de organización axeitado, hoxe amósase como un impedimento para o avanzo do nacionalismo e, xa que logo, do proceso de construción nacional e emancipación social que o BNG representa.

Que ocorreu? Os distintos partidos e colectivos que integran o BNG teñen unha influencia que non se corresponde co seu peso real dentro da fronte. O sucesivo crecemento da organización levou a que os militantes que só somos afiliados ao BNG sexamos a inmensa maioría. Urxe recoñecer esta realidade. Os partidos e colectivos do BNG son hoxe en día grupos de presión, pequenos cenáculos onde se cociña a política do BNG sen que a inmensa maioría dos militantes poidamos influír na toma real de decisións. Esta situación vai en detrimento da participación da militancia na vida orgánica do Bloque, nas asembleas comarcais, moi especialmente. A información non flúe cara ás bases, que só acoden ás asembleas a ratificar o que foi decidido previamente. A deturpación do frontismo levou a que os sectores que patrimonializan o BNG manteñan un vergoñento control sobre a organización, levando a unha desmobilización e desmoralización da militancia. Como poderemos mudar esta situación sen repensarmos o frontismo? O movemento dos Non Adscritos foi unha grande esperanza precisamente porque aspiraban a representar a esa moitedume de militantes que non tiñan voz. O seu “éxito” debeuse, baixo a miña opinión, a que supuña un ataque directo a esa pequena política dos partidos e colectivos. Penso que calquera política renovadora para o Bloque ten que pasar por un discurso elaborado para os militantes que só teñan como fidelidade ao BNG.



Post scriptum: non hai moito tempo que o portavoz nacional falou da necesidade de construír o Partido Galeguista do século XXI. Non, non se trata de pasar do frontismo a un modelo partidario clásico, porque o mesmo modelo dos partidos entrou, na miña opinión, en crise. Emporiso, estamos en condicións de deseñar, de pensar, un novo modelo organizativo que reflicta, a un tempo, o carácter unitario do nacionalismo coa súa inherente pluralidade. E non, a min o discurso da pluralidade como desculpa do frontismo non me serve. O BNG é plural porque plural é Galiza. Tamén debo recoñecer que, malia o escrito até este momento, vexo no Bloque un maior nivel de cohesión que no PP e no PSOE. Entre outra cousas por isto é polo que penso que o exemplo de Unidade Galega no 2005 debería espallarse.

12/01/09

Un só val, un só concello


A división de Galiza en provincias (1833) e a posterior instalación dos concellos (1835) foi resultado da centralización patrocinada polo liberalismo español. Temos que ter presente que a cuestión municipal foi chave durante toda a historia da España contemporánea: absolutistas, liberais, moderados, progresistas, etc. sabían perfectamente que quen dominase os concellos controlaría tamén o poder central do Estado. De aí que durante todo o século XIX houbo unha continua loita por ocupar os concellos, e non está demais lembrarmos que en Abril de 1931 a monarquía española caeu após unhas eleccións municipais. Aínda hoxe o control das entidades locais continua a ser chave para a consolidación das máis altas institucións. Podemos dicir, desta maneira, que a división da provincia de Lugo en concellos, e en xeral de todas as provincias, foi consecuencia do centralismo do Estado liberal español, que de ningunha maneira tivo en conta as peculiaridades específicas do territorio galego.

Foi así que unha comunidade natural perfectamente integrada como a que forma o Val do río Ouro, foi dividida arbitrariamente en dous concellos. As posteriores reformas da división municipal non corrixiron este erro, de maneira que a ruptura en dous concellos permanece até hoxe. Calquera persoa que coñeza minimamente o territorio de que estamos a falar, sabe que as 19 parroquias deste Val forman un conxunto plenamente integrado, unha comunidade natural de intereses sociais e económicos. Chega con aproximarse ás vellas terras do rio Ouro para comprendermos que os seus habitantes funcionan como se dunha só entidade se tratase, superando amplamente unha división que lles foi imposta por un centralismo opresor e ignorante. Talvez a mellor proba do que comentamos foi ofrecida polos nosos emigrantes. En efecto, tanto na Arxentina como en Cuba xuntáronse en sociedades que agrupaban os naturais do Valadouro e Alfoz conxuntamente e sen se facer ningún tipo de diferenzas entre os dous concellos. Velaí as fachadas das escolas patrocinadas por estes emigrantes para o demostrar. Todas locen orgullosamente o nome de Hijos del Valle del Oro para demostrar que nin para eles, nin para os seus coetáneos, nin para os veciños e veciñas de hoxe hai unha división do Val. Ao dito, débese engadir a existencia de organizacións políticas, económicas e culturais que abranguen os dous concellos, símbolo de que na vida cotiá hai unha plena integración do Val.

Seguindo os argumentos expostos, no ano 1995 creouse a Asemblea Local do BNG no Valadouro-Alfoz, tendo como un dos seus principais obxectivos a fusión de ambos concellos. O descenso de poboación que afecta toda a Galiza é tamén un dos problemas destes municipios. Coa perda de poboación minguan os recursos económicos de que dispón cada concello para emprestar servizos aos cidadáns. Tamén habería que falar dunha escasa racionalidade na prestación deses servizos, porque non parece moi razoábel que para unha poboación que non chega aos 5.000 habitantes haxa dúas casas da cultura, dúas piscinas, dúas de todo. Non sería máis acaído ter unha boa piscina cuberta e climatizada? É só un exemplo. A mancomunidade dos dous concellos non se ten mostrado como a solución para atinxir un notábel desenvolvemento económico. A fusión de ambas entidades municipais preséntase como unha forma de atallar a perda de recursos provocada pola caída da poboación. Ao mesmo tempo a unificación suporía unha clara racionalización económica, evitando así unha duplicación na dotación de infra-estruturas, claramente innecesaria na situación actual do Val. Este debe ser o principal sentido da fusión de ambos municipios: o progreso e o desenvolvemento económico. Pouco a pouco, o debate verbo da necesidade da unidade dos dous concellos foise facendo cada vez maior, tanto entre as organizacións sociais como entre os propios cidadáns. Soamente dúas cuestións fan pór en perigo a necesaria fusión do Valadouro e Alfoz. Por un lado, un localismo estéril que hogano, afortunadamente, non existe. Por outro lado, os intereses políticos dos alcaldes empoleirados no poder, que non negan a necesidade de chegar á fusión, mais deixándoa sempre para un futuro indefinido. É evidente que para eles é moito mais fácil continuar a manter a pequena cota de poder co que contan do que pór en perigo os seus cacicatos persoais.

Post scriptum: o Val do río Ouro non pode darse ao luxo de continuar a esmorecer vital e economicamente mentres que os responsábeis políticos non fan nada por evitalo. Urxe, pois, a necesidade de avanzarmos cara a unión dos dous concellos. Con esta medida estaríamos a solucionar os erros do centralismo español e, o que é mais importante, pondo as bases para un desenvolvemento económico e social do Valadouro e de Alfoz. É responsabilidade de todos e de todas conseguilo.