A revista Nós, xunto coa xeración que participou
na súa elaboración, constitúe unha das cernas da cultura galega, un dos fitos
fundamentais da reivindicación de Galiza como unha nación cultural que devece
por construír unha nación política. Velaí a razón pola que Murguía, Revista Galega de Historia, quere traer o seu vindeiro
centenario –unha conmemoración que celebraremos en 2020– ás súas páxinas. Do
mesmo xeito que ocorreu coas Irmandades da Fala (1916) pretendemos incentivar a
lembranza dos principais acontecementos que axudaron a reivindicar a cultura
galega, e queremos facelo antes de que comecen os fastos conmemorativos, para
reflexionar con vagar sobre estes importantes movementos culturais e políticos.
Certamente, coinciden nestes anos a lembranza das Irmandades da Fala, da
revista Nós e non falta moito para
homenaxear como merecen ás persoas que fixeron posíbel o Seminario de Estudos
Galegos (1923).
O primeiro número de Nós viu a luz en Ourense o 30 de outubro
de 1920. Con periodicidade mensual, contou con dous importantes precedentes:
por un lado, a revista La Centuria,
promovida tamén en Ourense por Vicente Risco e Arturo Noguerol en 1917, aínda
que non desde unha perspectiva galeguista; por outro lado, ás páxinas do
suplemento Nós, publicado polo diario
El Noroeste na Coruña en 1918. Os
primeiros responsábeis de Nós foron:
Vicente Risco, director; Arturo Noguerol, xerente; Xabier Prado “Lameiro”,
redactor xefe; Xulio Gallego, secretario de redacción; e Ramón Cabanillas,
Alfonso R. Castelao, Antón Losada Diéguez, Ramón Otero Pedrayo e Florentino
López Cuevillas, redactores. O deseño gráfico da revista ao longo da súa
historia sería obra de Castelao. A publicación levaba por subtítulo «Boletín
Mensual da Cultura Galega», e declaraba ser o órgano da Sociedade Galega de
Publicacións «Nós».
Os quince primeiros
números da revista imprentáronse nos obradoiros do periódico La Región de Ourense (outubro de 1920 a
xaneiro de 1923). Os números 16, 17 e 18 foron elaborados no prelo de Joaquín
Poza Covas de Pontevedra. A revista interrómpese no número 18 por problemas
económicos. Non sería até xullo de 1925 cando o editor Ánxel Casal, asentado na
Coruña á fronte da Editorial Lar, recuperou a publicación. Desde entón, e até o
número 87, Nós imprentouse na Coruña.
Finalmente, cando Ánxel Casal decidiu en 1931 trasladar o seu negocio editorial
a Santiago, a revista trasládase tamén con el, publicándose en Compostela até a
súa desaparición co comezo da Guerra Civil en 1936 (desde o número 88 até o
139-144, que sería o derradeiro e non se chegou a distribuír). Cómpre dicir
que, malia os variados lugares de impresión, a revista mantivo ao longo da súa
existencia a cidade de Ourense como lugar de procedencia e sinatura.
A misión fundamental da
revista Nós foi a modernización da
cultura galega, facendo fincapé no propio, mais tamén abríndose ás culturas
europeas do seu tempo, nomeadamente aquelas coas que se pretendía entroncar:
Irlanda e Portugal. Así, os máis relevantes autores irlandeses ˗como William
Butler Yeats ou James Joyce˗ ou portugueses ˗como Teixeira
de Pascoaes˗
publicaron
en galego nas páxinas de Nós. A
revista contribuíu, deste xeito, ao coñecemento das últimas novidades culturais
a nivel europeo.
O
nacionalismo de Nós fai fincapé no
propio, mais non só para consumo interno, senón para contribuír desde Galiza á
cultura universal. Xa que logo, a revista recollía artigos de carácter
científico, de diversas disciplinas, ademais de manter ao longo da súa historia
a sección «Os homes, os feitos, as verbas», resumo da actualidade cultural do
momento. Deste xeito, o galeguismo pasou a contar con outra publicación
periódica. Se até daquela A Nosa Terra,
voceiro das Irmandades da Fala, asumira o papel do xornalismo combativo, sería
a revista Nós a que amosase unha
fasquía máis científica e rigorosa.
* * *
* * *
PRIMEIRAS VERBAS[1]
Pra ledicia de todos e pra enseño de moitos,
sai oxe Nós.
É a ansia qu’oxe sinte Galizia de vivir de
novo, de voltar ó seu ser verdadeiro e inmorrente, a evidencia luminosa do
mañán, o que nos fai sair. Temos unha fe cega, asoluta, inquebrantabel na vitalidade
e no xenio da nósa Raza, e mais na eficacia do nóso esforzo pra levala ó
acomprimento do seu fado grorioso. Oxe chegou á vida na nósa Terra, unha
xeneración que se deprocatou do seu imperioso deber social de crearen para
sempre a cultura galega. Endexamais foi meirande a nósa autividade creadora. Nós ven a recoller todos ises esforzos
d’integración da Patrea galega no seu xa rico polimorfismo.
Os colaboradores de Nós poden ser o que lles pete: individualistas ou socialistas, pasatistas
ou futuristas, intuicionistas ou racionalistas, naturalistas ou humanistas;
pódense pór en calquera das posicións posibles respeito das catro antinomias da
mente contemporánea; poden ser hastra clásicos, con tal de que poñan por riba o
sentimento da Terra e da Raza, o desexo coleitivo de superación, a orgulosa
satisfaición de seren galegos.
Nós ha ser un estudio piedoso e devoto, cheo de sinceridade de todol-os
valores galegos: dos nósos valores tradicionás, e mais dos valores que cada día
estanse creando na nósa Terra.
Nós ha ser a repersentación no mundo da persoalidade galega na sua ansia
de s’afirmare como valor universal, autóctono, diferenciado, dentro ou fora da
Terra.
Nós ha ser a afirmación pra sempre do verdadeiro ser de Galizia, do Enxebrismo, no que ela tén, debe e quere persistire. O
Enxebrismo é a nósa orixinalidade
específica, a nósa capacidá de creación, o nóso autóctono dinamismo mental.
Querendo suprimir entremediarios antr’o
pensamento galego e o pensamento dos pobos cultos, Nós abre as súas páxinas a prestixiosas persoalidades estranxeiras que
contan de nos honrar co’a sua colaboración e tamén ha informar ó púbrico galego
do movemento das ideias no mundo civilizado.
Nada mais.
E, ós que s’asombren da nósa confianza, da nósa
firme ledicia ó principiar un traballo rudo, hémoslle dicir que temol-a
evidencia de sermol-os millores, os mais doados, os mais fortes; de que
todal-as forzas do esprito están conosco, de que imos trunfar por sermos nós,
por sermos galegos, e por seren o Tempo e o Mundo os que o piden…
Nós conta achar agarimo e xenerosa axuda en todol-os que sintan d’iste
xeito.
A todol-os que nos lean.
SAÚDE E TERRA.
Murguía, Revista Galega de Historia, nº 39, xaneiro-xuño 2019, p. 33-37 (fragmento)