A Segunda República foi un tempo de esperanzas. Houbo unha clara
vontade de rachar co pasado, tamén no tocante á dinámica territorial. En Galiza
os galeguistas, desexando crebar coas estruturas do centralismo da monarquía,
axiña comezaron a deseñar un réxime autonómico, que pasaba pola presentación
dun Estatuto de amplas competencias para unha República que, coidaban, sería
federal.
Ora ben, a Constitución da II República, sancionada en decembro de
1931, estabeleceu un Estado integral, compatíbel coa autonomía dos territorios
que o solicitasen. Seguindo a filosofía constitucional da República de Weimar
alemá, os lexisladores republicanos pensaron nunhas condicións moi duras para o
acceso á autonomía. Por que? Crían que só deste xeito se faría unha inequívoca
declaración de vontade autonomista.
En efecto, o artigo 12 de Constitución estabelecía que a autonomía tiña
que ser solicitada pola maioría dos concellos da rexión ou, no seu defecto,
polos municipios que representasen as dúas terceiras partes do censo electoral.
Galiza cumpriu con este requisito en 1932. Nunha asemblea de concellos, celebrada
en Santiago de Compostela entre os días 17 e 19 de decembro de 1932, aprobouse
o proxecto de Estatuto.
Un segundo trámite esixido pola Constitución era que o proxecto
estatutario tiña que ser sometido a referendo. E, desde logo, non era un
requisito menor, senón o máis complicado. Para que o Estatuto puidese ser
aprobado a Constitución esixía os votos positivos das dúas terceiras partes do
electores inscritos no censo. Nótese que non se trataba das dúas terceiras
partes dos votos emitidos, senón das dúas terceiras partes do total dos
electores, polo que á necesidade de moitos votos favorábeis, esixíase tamén
unha elevada participación. A idea era que o territorio que aspiraba á
autonomía fixese unha gran declaración de intencións, mais esta gran esixencia
levaba implícita a necesidade da corrupción electoral. No futuro, as grandes
cifras de votos positivos acadados, non só no plebiscito galego, tamén nos
casos vasco e catalán, demostrarían este feito.
Redactado o proxecto de Estatuto, o Comité Central de Autonomía
lanzouse a acadar do goberno da República o permiso para a convocatoria do
plebiscito. Este Comité, creado na asemblea de concellos e formado polos
presidentes das Deputacións, os alcaldes das principais cidades e
representantes do partidos políticos, foi o valedor da causa da autonomía
galega desde este momento. Non obstante, o goberno da República –e Santiago
Casares Quiroga en particular− retrasou canto puido a concesión do Decreto que
lle permitira ao Comité convocar o plebiscito. Finalmente, a Gaceta de Madrid publicou o devandito
Decreto o 31 de maio de 1933. (Consultar)
Grazas ás competencias que lle confería este Decreto, o Comité Central
de Autonomía fixou como data do plebiscito do Estatuto galego o 17 de decembro
de 1933. Ora ben, a viraxe da situación política, coa vitoria das dereitas nas
eleccións do 19 de novembro de 1933, levou ao Comité a suspender a celebración
do plebiscito. Cal foi a razón? Ao non contar cun decidido apoio político, o
Comité decidiu anular a celebración do plebiscito, pois de triunfar o voto
negativo, e segundo a letra da Constitución, habería que esperar cinco anos
para poder convocalo de novo. Había que agardar, pois, tempos mellores. Cando a
situación mudou, en febreiro de 1936, coa vitoria da Fronte Popular, o Comité
puido retomar os seus traballos e convocar o plebiscito para o 28 de xuño de
1936. Unha vez pasado o trámite do plebiscito tan só quedaba un último
obstáculo: o Estatuto tiña que ser aprobado polas Cortes da República. E por
ese camiño se avanzaba cando uns militares facciosos decidiron mudar de vez a
historia de España e de Galiza. O Estatuto quedaba frustrado, a súa memoria e o
seu legado non.
[Murguía, Revista Galega de Historia, número 31, xaneiro-xuño de 2015, p. 9-10]
Ningún comentario:
Publicar un comentario